Húng quế - Ocimum basilicum L.

Nguồn: Internet

1. Dạng sống

Thân cỏ khí sinh mọc đứng. Thân non màu nâu tím hơi xanh, tiết diện vuông lõm ở 4 cạnh. Thân già màu xám nâu tiết diện tròn, hóa gỗ. Thân có lông, toàn cây có mùi thơm tinh dầu đặc trưng.

2. Lá

Lá đơn, mọc đối chéo chữ thập. Phiến lá hình trứng nhọn ở phía trên, dài 6-7 cm, rộng 2,5-3,5 cm, màu xanh lá đậm hơn ở mặt trên. Bìa phía có răng cưa cạn ở 2/3 trên. Hệ gân lá lông chim nổi rõ ở mặt dưới, mặt dưới lá có lông thưa, tập trung ở hệ gân. Mặt trên mà mặt dưới có các đốm tuyến. Cuống lá hình trụ, hơi lõm ở mặt trên, dài 2-3 cm, màu xanh, có lông.

3. Cụm hoa

3 hoa tụ lại thành một xim co 2 ngả. 2 xim co mọc đối diện nhau ở một mấu tạo thành vòng giả. Nhiều vòng giả cách nhau 1-1,5 cm thành gié trên trục cụm hoa mọc ở ngọn cành.

4. Hoa

a. Đặc điểm đại cương

Hoa không đều, lưỡng tính, mẫu 5. Cuống hoa dạng sợi, dài khoảng 5mm, màu ..., có lông. 3 hoa tạo thành xim co hai ngả có một lá bắc chung ở giữa, hình bầu dục nhọn ở hai đầu, dài khoảng 1cm, màu tím nâu. Không có lá bắc con.

b. Đài hoa

5 lá đài không đều, mặt ngoài có nhiều lông, mặt trong ít lông hơn, dính nhau ở 2/3 dưới thành một ống hình chuông cao 5-7mm, phía trên chia hai môi 1/4

• Môi trên: Lá đài giữa, hình gần tròn nhọn ở đỉnh, đường kính khoảng 3-4 mm, màu tím xanh.
• Môi dưới: 4 lá đài màu xanh lục. 2 lá đài bên hình bầu dục nhọn ở đỉnh, dài 5-6 mm, có gân giữa nổi rõ màu tím. 2 lá đài trước dạng dải hẹp hình tam giác, dài hơn 2 lá đài bên một chút.

Tiền khai lá đài là tiền khai lợp. Đài đồng trưởng, không có đài phụ.

c. Tràng hoa

5 cánh hoa không đều, màu trắng phớt tím, dính nhau ở dưới thành một ống ngắn 3-4 mm, trên chia hai môi 4/1

• Môi trên: 4 cánh hoa dính nhau thành một phiến, trên chia 4 thùy bầu dục gần tròn đều nhau.
• Môi dưới: cánh hoa giữa hình trứng ngược, dài khoảng 5 mm, rộng 2-3 mm, bìa có răng cưa và hơi nhăn. Mặt ngoài có túm lông trắng, mặt trong láng. 

Tiền khai hoa tiền khai lợp, không có tràng phụ.

d. Bộ nhị

4 nhị rời, không đều, hai nhị dài phía trước khoảng 6-8, hai nhị ngắn phía sau 5-7 mm (bộ nhị hai trội). Đính trên đáy ống tràng. Chỉ nhị dạng sợi màu trắng, chân hai nhị ngắn có cựa và có chùm lông trắng. Bao phấn hình thận, màu vàngnâu, hai ô, đính giữa, hướng trong, mở dọc. Hạt phấn rời, hình cầu, có vân, màu vàng nhạt.

e. Bộ nhụy

2 lá noãn vị trí trước sau dính nhau tạo thành bầu trên 2 ô, mỗi ô 2 noãn, đính noãn trung trụ, nhưng mỗi ô lại tạo vách giả khi hoa còn rất non, chia mỗi ô thành 2 ô nhỏ, tạo thành bầu 4 ô, mỗi ô 1 noãn, đính noãn đáy. 1 vòi nhụy dạng sợi trắng phớt tím 6-8 mm, tận cùng là hai dầu nhụy 1 mm màu trắng, bẻ ra hai hướng ngược nhau. Vòi nhụy xuất phát từ đáy bầu. Đĩa mật ở gốc bầu dạng 4 gờ nạc màu vàng.

5. Hoa thức và hoa đồ

a. Hoa thức

b. Hoa đồ

6. Vào khóa

(Dựa theo bản phân loại thực vật của GS. Phạm Hoàng Hộ)

Trang 1: A > 1b > 2b > Lớp Ngọc Lan

Trang 4: B > 1b > 2a > 3b > Hoa cánh dính

Trang 9: A > 1b > 2d > 3b > 4b > 5b > 6a > Lamiaceae

Tái bút: Bài này tả cái hoa mệt nhất. Hoa không đều, lại chia môi. Mà học cây này thì thèm phở bò :]]. Cũng ngán nhất là cái phần bầu nhụy với những hoa nhỏ như thế này. Thật tình là hôm qua không đủ hoa già để mình tìm thấy nó ở đâu hết.