Chụp ảnh có cần phải suy nghĩ?

Có bao giờ bạn tự hỏi những nhiếp ảnh gia hàng đầu đã làm thế nào để có những bức ảnh chất lượng hàng đầu? Và họ đã suy nghĩ gì trước hoặc trong khi chụp hình? Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào quy trình sáng tạo của những nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp.
Bài viết này sẽ đưa bạn đi từ lúc mắt bạn, tâm thức bạn vừa chú ý đến một cảnh nào đó cho đến thời điểm những ngón tay của bạn chạm vào phím chụp. Chúng ta sẽ cùng thảo luận về quy trình ra quyết định ngầm trong đầu của hầu hết các nhiếp ảnh gia pro và semi-pro. Và sau đó chúng ta sẽ tìm cách đem quy trình đó ra ngoài.

VIMED-C: Quy trình suy nghĩ trong đầu các nhiếp ảnh gia

Mọi nhiếp ảnh gia đều biết về thời điểm này: một khung cảnh hiện ra, và đột nhiên bạn cảm thấy muốn chụp nó. Bạn đã bao giờ suy nghĩ về khoảnh khắc đó? Tại sao bạn cảm thấy cảnh đó rất thu hút và muốn chụp? Và thứ gì là thứ mà bạn đang nhìn (và cảm nhận)? Và có phải cảm giác đó rất khác đối với mỗi người? Chính xác là như vậy.
Bạn là ai, tính cách và kinh nghiệm của bạn bạn, và cách bạn nhìn vào cảnh trước mặt, có ý muốn chụp một bức ảnh hay bỏ đi, thật sự thì, đều là quyết định của riêng bạn và chỉ của riêng bạn. Góc rộng hay góc hẹp là do "tầm nhìn" (Vision) của bạn (về cuộc sống). Tiếp cận gần hơn, chúng ta sẽ đi sâu vào "ý định" (Intent) mà bạn có với bức ảnh mà bạn định chụp. Tiếp, bạn sẽ tìm "thông điệp" (Message) của bức ảnh. Bạn sẽ diễn đạt thông điệp đó với những "chi tiết" (Elements). Và bạn sẽ ra "quyết định" (Decision) chi tiết nào sẽ được thêm vào hay bỏ ra, cách sắp đặt các chi tiết trong bức ảnh. Điều này dẫn đến một "bố cục" (Composition) có một không hai của bức ảnh cuối cùng của bạn. Bây giờ bạn đã biết vì sao quy trình này được viết tắt là VIMED-C rồi chứ.
Trong bài viết này, tôi sẽ đưa ra 6 bước cần lưu ý và và chúng ta sẽ phải thực hiện tất cả trong chưa tới một giây (đương nhiên là sau khi luyện tập vài lần). Tất nhiên, lần đầu tiên thì điều này sẽ có một chút chưa quen đối với hầu hết mọi người. Nhưng hãy thử nghiệm và rút ra kinh nghiệm cho riêng bạn.

Tầm nhìn (Vision)

Tầm nhìn trong bức hình dưới đây là "Mọi đứa trẻ đều đáng yêu khi vui vẻ". Trước khi chụp một chủ đề cụ thể, sẽ rất thuận lợi nếu bạn biết một chút kiến thức về nó. Ví dụ, sẽ rất có ích trong trường hợp này nếu bạn biết về những đứa trẻ đường phố ở Bankok. Ngày nay tất cả chúng ta đều có một số kiến thức lan man nhất định và điều này dễ gây ra hiểu không đúng về thế giới và mọi thứ xung quanh ta. Đó là cách chúng ta "nhìn" những vật bắt gặp được trên đường (không tập trung) và khi làm việc chuyên môn (tập trung)

Niềm vui lộ rõ trên khuôn mặt những cậu bé người Thái khi chơi đùa cùng sông nước tại Bankok, Thailand

Đối với các nhiếp ảnh gia, biết một số thông tin cơ bản về đối tượng mình sẽ chụp là cực kì quan trọng. Điều này giúp chúng ta hiểu đối tượng, đặt đối tượng vào hoàn cảnh với một góc nhìn đúng đắn. Và sứ mệnh của bạn là truyền tải những kiến thức này vào hình ảnh. Bởi vì kinh nghiệm và kiến thức của bạn về cảnh mà bạn chụp sẽ giúp bạn xác định được ý định của mình.
Ở mức độ tiềm thức, bạn cảm thấy những "người tài xế" điều khiển bạn muốn chụp bức ảnh, theo phong cách này hoặc từ một góc nhìn kia. Và những "người tài xế" ấy có thể được tìm thấy trong cảm xúc của bạn ngay lúc đó: vui, hạnh phúc, phấn khích, ngạc nhiên, cô đơn, buồn, tồi tệ...

Ý định (Intent)

Sau khi xác định được cảm giác đưa đường dẫn lối với đối tượng, bạn phải xác định thêm ý định của bạn về bức ảnh bạn muốn chụp là gì. Đó chỉ là 1 bức ảnh đơn thuần (đúng thời điểm, đúng nơi, đúng ánh sáng). Hay bạn còn muốn gửi gắm thông điệp gì vào đó.
Quyết định của bạn phải hết sức rõ ràng và dứt khoát nhằm giúp xác định đâu là điều thú vị đối với bạn hoặc đối với người xem. Cũng cần tập trung vào cảm xúc nào mà bạn muốn đem đến cho người xem.
Hãy tự hỏi bản thân mình điều gì trong cảnh đó làm rung động cảm xúc trong bạn và hẳn cũng sẽ làm rung động cảm xúc của người xem. Trong bức ảnh trước, ý định của chúng ta là đưa ra thông điệp "bất kỳ đứa trẻ nào cũng tìm được cách để vui đùa với nước, bất kể nền văn hóa". Bước đưa ra "ý định" này đã cải thiện có hiệu quả chất lượng cảm xúc của bức ảnh đồng thời giảm thiểu những bức ảnh không có đối tượng được chụp một cách bừa bãi vô tội vạ (spray-and-pray). Ví dụ, hãy chụp một bức ảnh phong cảnh. Bạn đang chụp phong cảnh cho tổ chức Hòa bình xanh (Greenpeace) hay một công ty bất động sản?

Gốc sồi đầy chắc chắn tại khu vực rừng Speulder Bos, Hà Lan

Tầm nhìn của bức hình này có thể là "đầy hoang sơ, những khu rừng hoang dã và già cỗi thật sự rất đẹp". Tuy nhiên, ý định thì có thể rất khác: đối với tổ chức Hòa bình xanh thì "hãy bảo tồn nơi này", với công ty bất động sản thì "hãy xây dựng một ngôi nhà yên tĩnh ẩn mình trong khu rừng này". Khi đã xác định được tầm nhìn và ý định, bạn đã sẵn sàng để suy nghĩ về thông điệp từ bức ảnh của bạn.

Thông điệp (Message)

Xật được một thông điệp rõ ràng và dễ hiểu qua một bức ảnh là phần khó nhất. Thông điệp là những gì bạn muốn nói thông qua bức ảnh dựa trên tầm nhìn và ý định của mình. Sử dụng tổ chức Hòa bình xanh / công ty bất động sản phía trên một lần nữa làm ví dụ, thông điệp có thể là "tham gia cùng chúng tôi bảo vệ khu vực này" (Hòa bình xanh) hoặc "mảnh đất đầy tiềm năng để phát triển" (công ty bất động sản).

Nắng chiều muộn trải dài trên bờ biển ở Tuscany, Italy

Trong ví dụ Hòa bình xanh, bạn chỉ cần một bức ảnh chụp một bãi biển đẹp cùng với ánh sáng tốt để truyền tải thông điệp về vẻ đẹp. Trong ví dụ công ty bất động sản, bạn muốn cho thấy tiềm năng, có thể với vài tấm ảnh từ nhiều góc chụp khác nhau với nhiều loại kiến trúc được vẽ ra. Vì thế, tùy thuộc vào thông điệp của mình, rất nhiều thành phần sẽ được đưa vào bức ảnh. Vậy thành phần nào là cái bạn cần để đưa vào để truyền tải thông điệp của bạn?

Thành phần (Elements)

Thông điệp đã rõ ràng, bước tiếp theo là lựa chọn những thành phần bạn cần trong bức ảnh để kể câu chuyện và đưa ra thông điệp. Rất thường thấy, bạn không cần tất cả mọi thành phần của một cảnh để kể câu chuyện. Việc này khá giống như điêu khắc bằng đá. Bạn chỉ cần loại bỏ bất cứ thứ gì không nằm trong thông điệp của bạn.

Trồng tre thương mại ở Beesd, Hà Lan

Nên có một mối liên kết giữa những thành phần này, một lý do có logic và những thành phần tự nó diễn tả được mọi thứ. Đừng hỏi vì sao chúng ở trong bức ảnh. Mỗi thành phần sẽ góp phần tăng cường thông điệp, và mọi thành phần cùng nhau sẽ tạo nên thông điệp hoàn chỉnh.
Một nguyên tắc nhỏ để loại trừ nhiều nhất có thể các thành phần không cần thiết. Nếu muốn tìm hiểu thêm, hãy tìm đọc David Duchemin về các thành phần trong bức ảnh và Ken Rockwell về bố cục.

Quyết định (Decision)

VIME đã có, giờ tới lúc ra quyết định (D), bạn sẽ đưa thành phần nào vào và sắp xếp chúng như thế nào.
Đưa ra một quyết định tốt là điều không dễ. Bạn có thể sẽ dần dần quên đi ý định, thông điệp...
Ví dụ, hãy xem bức hình nào trên đường đồi ở Tuscany, Italy. Tôi đã muốn tạo nên "con đường dài và đầy gió". Vì thế, tôi phải sử dụng một ống kính tele lớn, crop đi phần trên của bức ảnh vì phía sau đó là một ngôi làng, crop phần dưới do vướng nhiều rác, và cuối cùng, tôi tăng cường độ màu (saturation) một chút, và thêm vào đó một chút tương phản (contrast) và độ nét (sharpen).

Con đường dài và đầy gió, Tuscany, Italy

Bí quyết là hãy gắn liền tầm nhìn và ý định của bạn. Tất nhiên, bạn nên thay đổi góc nhìn bằng cách di chuyến xung quanh đối tượng về không gian và thời gian, tiếp cận gần hoặc xa hơn, thay đổi ống kính, v.v... Nhưng hãy nhớ giữ vững trong đầu tầm nhìn và ý định của bạn khi chụp ảnh.

Bố cục (Composition)

Bố cục đơun giản là cách sắp xếp các thành phần quan trọng trong khung hình. Để tìm hiểu thêm hãy đọc bài viết tuyệt vời này trên Phototuts+: Làm chủ nghê thuật bố cục trong nhiếp ảnh - Master the Art of Photographic Composition.

Đã sẵn sàng cho một cơn bão hoàn hảo, Biarritz, France

Trong bức hình này, một cơn bão mùa hè đang tiếp cận ngọn hải đăng  trên bờ biển Đại Tây Dương tại Pháp, đường chân trời được đặt ở dưới cùng của 1/3 dưới, trọng tâm bức ảnh chính là các đám mây sấm sét đang phát triển (20 phút say đó Biarritz ngập nước với một cơn mưa xối xả gây lụt trên đường phố và đầy ắp các cống rãnh). Đây là một ví dụ về sự phá vỡ quy tắc 1/3 trong nhiếp ảnh và điều này phụ thuộc rất nhiều vào cách hiểu của người chụp (sử dụng VIMED-C) và thông điệp mà người chụp muốn truyền tải.

Đôi dòng cuối cùng về VIMED-C

"Phương pháp luận" VIMED-C này là về quy trình tạo ra (creating) hình ảnh, không phải là quy trình làm nên hình ảnh (making). Và như mọi phương pháp luận khác, nó chỉ có thể thành công khi được luyện tập và sử dụng hợp lý và sáng tạo. Tôi không cố gắng thuyết phục mọi người luyện tập nhiếp ảnh theo quy trình một cách máy móc. Mà trái lại, tôi đang cố gắng thuyết phục mọi người rằng nghệ nhiếp ảnh là một quy trình sáng tạo và chất lượng hình ảnh có thể được tăng cường bằng cách sử dụng một cách tiếp cần có chủ ý và "có lý" để tạo nên hình ảnh.
Bằng cách hành động dựa trên các từ viết tắt của VIMED-C, dành nhiều thời gian hơn nữa và tạo ra niềm vui khi sáng tạo, khám phá. Đó là những thứ khiến nhiếp ảnh trở nên vui nhộn. Là những người chụp ảnh, chúng ta phải làm cho nó có giá trị để mang theo những thiết bị khủng và dành thời gian nỗ lực tạo ra những bức hình thật sự khác biệt. Khi được luyện tập, bất cứ người chụp ảnh nào cũng có thể sử dụng VIMED-C trong chưa tới một giây, làm cho một giây suy nghĩ đó trở nên tự nhiên như là bạn đang thở bình thường vậy.

Nguồn: VIMED-C: Inside the Mind of Pros During a Shoot - Guus Vuijk (phamqb lược dịch)

P/s: Dịch xong bài này mới thấy nó dài, có vẻ không dễ để áp dụng, nhưng cũng là một cách tiếp cận khá hay. Giống như "phương pháp luận sáng tạo vậy", mới mẻ, không dễ và cần được luyện tập.