Dạ, thưa, chào, và vòng tay cúi đầu

Ngày xưa học bài hát Con chim vành khuyên (ST: Nhạc sĩ Hoàng Vân) với lời bài hát: "Có con chim vành khuyên nhỏ.Dáng trong thật ngoan ngoãn quá.Gọi dạ bảo vâng, lễ phép ngoan nhất nhà. Chim gặp bác chào mào, chào bác. Chim gặp cô sơn ca, chào cô...". Ở chỗ tôi thì người ta ít dùng chữ vâng, mà khi nào cũng dạ thôi. Dạ còn được dùng như một tiếng để hỏi lại khi chưa hiểu ý người lớn, chỉ cần lên giọng tí xíu kèm theo ánh mắt ngơ ngác như con nai vàng là người đối diện sẽ hiểu. 

Ở chỗ tôi người ta cũng ít khi chào, người ta chỉ thưa thôi. Bài bản thì phải là "dạ thưa", dùng khi chào mới gặp, khi chào ra về, và khi trả lời câu hỏi nữa. Nhưng trong nhiều trường hợp dạ không hay thưa không cũng đã được rồi. Theo thời gian thì chỗ tôi cũng tiếp nhận văn hóa từ nhiều vùng miền, tiếng chào cũng được du nhập vào. Và thế là ngoài dạ thưa, ở chỗ tôi người ta cũng chấp nhận và sử dụng tiếng chào như người ta vẫn hay nói "lời chào cao hơn mâm cỗ". Tôi cũng không ngoại lệ nhưng vẫn thích đệm chữ dạ vào trước vì quen miệng.

Tôi không biết từ "vâng" có thay cho từ "dạ" được không. Vì để ý các người dẫn chương trình vẫn hay dùng "Vâng thưa quý vị và các bạn" hơn là "Dạ thưa quý vị và các bạn" (Nhưng "Dạ thưa bà con cô bác" thì có vẻ quen thuộc hơn). Tuy nhiên tốt nhất thì tôi nghĩ trong trường hợp này "Thưa quý vị và các bạn" hoặc "Thưa bà con cô bác" là ổn rồi.

Song song với lời nói, cử chỉ cũng là một phần quan trọng, khi chào người ta thường kèm theo vòng tay cúi đầu. Tùy theo vai vế, mà có thể tinh giản bớt. Tôi nhớ có lần đọc một bài trên báo mạng viết về việc nhà văn Sơn Nam vòng tay cúi đầu chào mấy trăm sinh viên [1], và ông giải thích rằng từ nhỏ ông đã được dạy như vậy, nên không cần phải vai vế hơn ông ông mới phải khoanh tay cúi đầu chào. Nhưng giờ tìm đi tìm lại vẫn không thấy phần giải thích đó nằm đâu cả. Và thực tế, việc vòng tay cúi đầu ấy luôn được đánh giá rất cao [2].

Người ta hay nói mỗi nước có một kiểu chào khác nhau, người Thái Lan một kiểu, người Nhật một kiểu, người Hàn một kiểu, người Tây thì lại khác. Việt Nam cũng không ngoại lệ, có chăng thời gian qua điều này chưa được chú trọng và để ý, hoặc ít được tuyên truyền trên các kênh rồi nhiều người không nhớ để mà làm [3]. Vẫn rất hi vọng là những yếu tố này sẽ được giữ gìn và phát huy.

PhamQB

Tài liệu tham khảo

[1] Minh Hải. Lời chào. Sài Gòn Giải Phóng online (2007). at <http://www.sggp.org.vn/daututaichinh/2007/7/109087/>

[2] Vũ Nguyễn Anh Thảo. Cái vòng tay lễ phép. Tuổi trẻ (2014). at <http://tuoitre.vn/tin/giao-duc/20140524/cai-vong-tay-le-phep/609047.html>

[3] Hoàng Xuân. Đâu rồi tiếng dạ, thưa? VnExpress (2014). at <http://vnexpress.net/tin-tuc/goc-nhin/dau-roi-tieng-da-thua-3094923.html>

From phamqb.com, with joy!